ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ

Η λέξη θρησκεία προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από την Θράκη την πατρίδα του Ορφέα που θεωρούνταν από τους αρχαίους Έλληνες ως ο κατεξοχήν μύστης και θεολόγος. Σημαίνει ένα σύνολο βασικών αντιλήψεων για τον κόσμο και τον άνθρωπο. Είναι δηλαδή δόγματα που απαντούν σε ερωτήματα οντολογικά, ηθικά και μεταφυσικά, όπως τι είναι ο κόσμος, από πού προήλθε, τι είναι ο άνθρωπος, ποιος ο προορισμός του, πως πρέπει να ζει, τι είναι ο θάνατος, αν υπάρχει μετά από αυτόν ζωή κτλ.. Όλες οι θρησκείες είναι αυτονόητο ότι δημιουργήθηκαν από ανθρώπους και απευθύνονται σε ανθρώπους. Παρά την βεβαιότητα ορισμένων φανατικών περί αποκλειστικής κατοχής της αλήθειας η λογική εξέταση των πραγμάτων μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν υφίσταται καμία σχετική απόδειξη περί τούτου.  Αντιθέτως διαπιστώνουμε ότι στα θρησκευτικά ζητήματα ισχύει αυτό που διατύπωσε ο Πρωταγόρας: «Περί μέν θεών ουκ έχω ειδέναι, ούθ’ ως εισίν ούθ’ ως ουκ εισίν, ούθ’ οποίοί τινες ιδέαν, πολλά γάρ τά κωλύοντα ειδέναι, ή τ’ αδηλότης καί βραχύς ών ο βίος τού ανθρώπου».

Εντούτοις οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να πιστεύουν σε θρησκείες διότι πάνω σε αυτές χτίζουν την προσωπικότητα τους αλλά και οι κοινωνίες τον πολιτισμό τους. Η συμπεριφορά μας εξαρτάται από τα βασικά μας θρησκευτικά πιστεύω. Ακόμα και η αθεΐα είναι θρησκεία, διότι πρόκειται για δόγμα με θέσεις πάνω στα προαναφερθέντα ζητήματα. Επιπλέον ο άνθρωπος δεν μπορεί να ενστερνιστεί τελείως τον αγνωστικισμό διότι ως έλλογο ον οι ενέργειές του έχουν πάντα ένα λογικό σκοπό. Ένας συνεπής αγνωστικιστής θα παρέλυε αφού δεν θα ήξερε ούτε τι πρέπει να πράξει ούτε τι δεν πρέπει. Δεν θα αισθάνονταν ποιο είναι καλό και ποιο κακό. Ποιο όμορφο και ποιο άσχημο. Επομένως ο αγνωστικισμός είναι η ασφαλέστερη οδός προς την παράνοια. Οπότε ακόμα και ωφελιμιστικά να το δει κανείς ο άνθρωπος δεν ζει χωρίς θρησκεία.

Με αυτήν την παραδοχή προχωράμε σε μια γενική ανάλυση του ζητήματος των θρησκειών οι οποίες διακρίνονται με βάση ορισμένα κριτήρια σε κατηγορίες. Οι κάτωθι κατηγοριοποιήσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές καθώς το κάθε είδος διαμορφώνει διαφορετικά τον άνθρωπο και τον πολιτισμό.

Πρώτη διάκριση, οι εξ αποκαλύψεως και οι παραδοσιακές. Η πρώτη κατηγορία αφορά αυτές που έχουν συγκεκριμένο ιδρυτή. Για παράδειγμα η Μωσαϊκή θρησκεία δημιουργήθηκε από τον Μωυσή. Η βουδιστική θρησκεία από τον Βούδα. Ο Χριστιανισμός από τον Χριστό. Το Ισλάμ από τον Μωάμεθ. Αλλά και περισσότερες αιρέσεις των παραπάνω θρησκειών προήλθαν από ορισμένα πρόσωπα. Στις εξ αποκαλύψεως θρησκείες κάποιος «θεόπνευστος» προφήτης ή ημίθεος, ανάλογα με την περίπτωση, δογματίζεται πως ήρθε στον κόσμο με σκοπό να φωτίσει τους ανθρώπους διδάσκοντας την «αληθινή» θρησκεία. Το δόγμα διατυπώνεται σε κάποιο ιερό βιβλίο το οποίο οι πιστοί οφείλουν να μελετούν και να εφαρμόζουν στο έπακρο. Αυτό ορίζει ακριβώς τι πρέπει να πιστεύουν και αποτελεί τον κανόνα της συμπεριφοράς τους. Εννοείται ότι όποιοι δεν αποδέχονται την εξ αποκαλύψεως αλήθεια βρίσκονται στο σκοτάδι και είναι καταδικασμένοι. Η παραδοσιακές θρησκείες αντιθέτως δημιουργούνται από άγνωστα πρόσωπα της φυλής με τον ίδιο τρόπο που δημιουργούνται και διαδίδονται οι θρύλοι, τα λαϊκά παραμύθια και τα τραγούδια. Είναι δηλαδή θρησκείες εθνικές. Το χαρακτηριστικό αυτών είναι ότι δεν είναι γραμμένες σε κάποιο ιερό βιβλίο αλλά έχουν την μορφή προφορικών παραδόσεων και πρακτικών οι οποίες μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά με παραλλαγές, χαρακτηριζόμενες από πλαστικότητα μεταγενέστερης μεταβολής ή εμπλουτισμού. Οι παραδοσιακές θρησκείες δεν ενέχουν μισαλλοδοξία διότι δεν αντιμετωπίζουν τις άλλες θρησκείες ως ψεύτικες. Συνήθως θεωρούν ότι κάθε τόπος έχει τους δικούς του τοπικούς Θεούς και υπεράνω αυτών υπάρχουν μεγάλοι Θεοί που απλώς αποκαλούνται από άλλους λαούς διαφορετικά και τους αποδίδονται άλλες ιδιότητες. 

Δεύτερη διάκριση είναι ανάμεσα σε μονοθεϊστικές και πολυθεϊστικές. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν αυτές που πιστεύουν σε έναν απόλυτο Θεό ο οποίος είναι παντοδύναμος, δημιουργός του κόσμου, νομοθέτης, πανταχού παρών και τα πάντα πληρών απόλυτος εξουσιαστής των πάντων. Σύμφωνα με την θεώρηση τούς ο άνθρωπος οφείλει να συμπεριφέρεται δουλικά, να υπακούει στο θέλημά του χωρίς πολλά πολλά, να τον δοξολογεί συνεχώς και να τον προσκυνάει παρακαλώντας για εύνοια. Στην άλλη πλευρά έχουμε τις πολυθεϊστικές θρησκείες οι οποίες παραδέχονται ότι ο κόσμος και ο φυσικός νόμος είναι αυθύπαρκτος κι ότι μέσα σε αυτόν υπάρχουν πολλοί Θεοί, διαφόρων βαθμίδων και αρμοδιοτήτων. Οι Θεοί είναι ίδιας φύσεως με τον άνθρωπο, ανώτεροι μεν αυτού όχι όμως παντοδύναμοι καθώς περιορίζονται από τους νόμους της φύσης. Οι άνθρωποι οφείλουν να τους τιμούν προσδοκώντας την εύνοιά τους.

Τρίτη, η διάκριση ανάμεσα σε Δεξιές και Αριστερές θρησκείες, ή αλλιώς αρσενικές και θηλυκές. Δεξιές είναι αυτές που θεωρούν ότι η φυσική τάξη είναι ιερή και ο κόσμος ως είναι έχει σκοπό. Άλλος κόσμος πέραν από τον υπάρχον δεν είναι δυνατόν να υπάρξει. Η ουσία του κόσμου είναι μία. Ο άνθρωπος οφείλει να ζει σύμφωνα με την φύση του, σε εθνικές κοινωνίες με ιεραρχική  πατριαρχική οργάνωση και νόμους, αγωνιζόμενος για την βελτίωση του. Οι Αριστερού τύπου θεωρούν τον κόσμο ως τόπο τιμωρίας, συνεπώς ο άνθρωπος οφείλει να επαναστατεί εναντίον της κοσμικής τάξης. Στον κόσμο κυριαρχεί κάποια κακή δύναμη, ένα Θεός του κακού. Αυτόν πολεμάει κάποιος άλλος καλός Θεός με τον οποίο πρέπει να συνταχθούμε ώστε όταν στο τέλος κυριαρχήσει να αλλάξει τα πράγματα και να μας ανταμείψει με αιωνία ευδαιμονία.  Πρόγευση αυτής της ευδαιμονίας αποτελεί η επιβολή της ισότητας και την κοινοκτημοσύνης. Κάθε θρησκεία αριστερού τύπου πολεμάει υπέρ της επιβολής του κουμμουνισμού.

Συνήθως υφίσταται διμερής κάθετος διαχωρισμός των θρησκειών σε Μονοθεϊστικές-εξ αποκαλύψεως-αριστερές και πολυθεϊστικές-παραδοσιακές-δεξιές. Τούτο όμως δεν ισχύει πάντα διότι υπάρχουν εξαιρέσεις. Για παράδειγμα ορισμένες μητριαρχικές φυσιολατρικές θρησκείες αν και παραδοσιακές - πολυθεϊστικές δεν εδέχοντο την ιεραρχία στην κοινωνική οργάνωση αλλά επέβαλαν ισότητα, κοινογαμία, κοινοκτημοσύνη, χαρακτηριστικά αριστερής θρησκείας. Επίσης ο μωσαϊκός εβραϊκός μονοθεϊσμός αποδέχεται την φυσική τάξη στην κοινωνική οργάνωση, την ιεραρχία, την ιδιοκτησία, το νόμο, την πατριαρχική δομή, οπότε χαρακτηρίζεται δεξιά θρησκεία. Το ίδιο και ο ισλαμισμός. Όχι όμως και ο χριστιανισμός διότι βλέπει τον παρόντα κόσμο ως τόπο τιμωρίας και απαιτεί την εξίσωση των ανθρώπων και την κοινοκτημοσύνη.

Για την, φιλοσοφικώς ορθόδοξη, Δεξιά η ιδεώδης θρησκεία είναι παραδοσιακή, πολυθεϊστική και δεξιά.